Ulusal ve Uluslararası Dergi tabiri maalesef Türkiye’de farklı Türkiye dışındaki ülkelerde farklı değerlendirilmektedir.

Normalde;

* Eğer bir dergi sadece ISSN kaydının yapıldığı ülkedeki yazarlardan yayın kabul ediyor ise, bu dergi Ulusal Dergi olarak görülebilir. Sadece tek bir ülkeden yayın kabul eden dergiye henüz rastlanmamıştır:) Ayrıca bir çok ülkede ISSN kayıt merkezinin de bulunmadığı unutulmamalıdır.

* Eğer bir dergi ülke içindeki ve ülke dışındaki (ISSN kaydının yapıldığı ülke ve diğer ülkelerdeki) yazarlardan yazı kabul ediyor ise bu dergi Uluslararası Dergi olarak görülür.

Bugün uluslararası alandaki yazarlara açık olmayan bir dergi neredeyse yoktur. Dolayısıyla herhangi bir ülke vatandaşı, bir dergiye makale gönderebiliyor ise o dergi Uluslararası Dergidir.

Yukarıdaki iki madde dikkate alındığında bugün Ulusal bir Dergi var mıdır? Tartışılmaz!

Ulusal Dergi Yoktur!

“ÜAK 2022 Ekim Doçentlik Başvuru Şartları“nda aşağıdaki maddeler yer almaktadır:

Başvurulan doçentlik bilim alanı ile ilgili ve adayın yaptığı lisansüstü tezlerden üretilmemiş olmak kaydıyla

a) ULAKBİM tarafından taranan ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış makale (8 puan)

b) a bendi dışındaki ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış makale (4 puan)

Bu madde dikkate alındığında çıkan sonuç şudur: Türkiye’de yayımlanan ve şaibeli olmayan tüm dergiler Ulusal Hakemli Dergidir. Ve bu dergiler ikiye ayrılır. ULAKBİM (yani TRDizin) tarafından tarananlar (8 puan) ve taranmayanlar (4 puan).

Açıklık getirilmesi gereken konulardan biri “Ulusal” ifadesidir. Bu ifade “Türkiye’den ISSN alan dergiler” anlamına mı gelir yoksa “editör kurulu Türkiye’deki üniversitelerde görev yapan akademisyenlerden oluşan dergiler” anlamına mı? Çünkü yukarıdaki 2 maddede de “ulusal hakemli dergilerde” ifadesi geçmektedir. Demek ki ULAKBİM’de taranmak “ulusal hakemli dergi” statüsü kazandırmamaktadır. Bir dergide bu statü zaten vardır.

Açık erişimin yaygınlaştığı, internet aracılığıyla binlerce dergiye erişebilme ve hangi ülke vatandaşı olduğunuza bakılmadan bu dergilerde yayın yapabilme hakkınız olduğuna göre aşağıdaki kriterler tartışmaya açıktır…

Not:

Parantez içinde kırmızı ile yazılanlar eleştiri maksatlı cümlelerdir.

Aşağıdaki kriterlerin uluslararası alanda pek bir anlamı yoktur.

Ulusal Dergi Nedir?

Yükseköğretim Kurulu mevzuatına göre ulusal hakemli dergi, editörü ve en az beş değişik üniversitenin öğretim üyelerinden oluşmuş danışma kurulu (bilim kurulu üyesi ya da hakem) olan, bilimsel özgün araştırma makalelerini en az bir hakemin olumlu görüşünü alarak yayımlayan, üniversite kütüphanelerinden erişilebilir olan süreli bir dergi grubudur.

Ulusal Dergi Özellikleri

Editör ve hakem kurulu üyelerinin aynı dili konuşan ve yazan kişilerden oluşması, (Aynı dili konuşmasalar, bir kişi tüm bu editörler arasında tercümanlık ve sekreterlik yapsa olmaz mı?!)

Derginin, ülkenin resmi dili üzerinden yayın yapması, (Bu kriterlere göre Türkiye’de bir dergi Ulusal olmak istiyor ise Türkçe dışında yayın yapmamalıdır!)

Gönderilen makalelerin yayım kararında, hakem raporlarının dikkate alınması (Bu bir ulusal veya uluslararasılık kriteri değil yayın süreci ve kalitesi ile ilgili bir durumdur.)

Derginin, yayın yapıldığı dili kapsayan alanda okuyucuya periyodik olarak ulaştırılması, (Okuyucuya ulaşmayan bir dergi var mıdır, varsa neden yayın yapar, erişilebilirlik kriteri ile ulusallığın ilişkisi nedir?!)

Yıl bazındaki sayı miktarının 1 ile 12 arasında değişmesi (Dergi zaten periyodik yayımlanır.)

Uluslararası Dergi Nedir?

Uluslararası hakemli dergi, bir editörü ya da editör kurulu olan, dünyanın farklı ülke ve üniversitelerini temsil eden ve araştırmalarıyla alanında saygınlık kazanmış araştırmacı ya da öğretim üyelerinden oluşan bilim ya da danışma kuruluna sahip olan ve bilimsel araştırmaların sonuçlarını yayımlamayı hedefleyen süreli bir dergi grubudur.

Uluslararası Dergi Özellikleri

Editör ve hakem kurulu üyelerinin farklı ülkelerde aynı dili konuşan/yazan kişilerden oluşması, (Farklı ülkelerden farklı dilleri konuşanlar olsa ya da aynı ülkeden farklı dili konuşanlar olsa olmaz mı?!)

Derginin, uluslararası düzeyde kabul edilirliği onaylanmış belirli bir resmi dili üzerinden yayın yapması, (Uluslararası alanda kabul edilmeyen bir dil mi var? “…kabul edilirliği onaylanmış” ne demek?!)

Gönderilen makalelerin nihai yayımı konusunda, hakem raporlarının içeriği ve önerisine göre editör ya da editör kurulu tarafından nesnel ölçütlere göre karar verilmesi, (Bu bir ulusal veya uluslararasılık kriteri değil yayın süreci ve kalitesi ile ilgili bir durumdur.)

Derginin, yayın yapıldığı dili kapsayan alanda dünya genelinde okuyucuya periyodik olarak ulaştırılması (Okuyucuya ulaşmayan bir dergi var mıdır, varsa neden yayın yapar?!)

Kaynak: ulakbim.tubitak.gov.tr

Akademik dergiler “ulusal” veya “uluslararası” etiketlerle değerlendirilmek yerine; kalite, güvenilirlik, geçerlilik ve açık erişim gibi ölçülebilir değerlendirme kriterlerine dayanan bir değerlendirme yaklaşımı benimsenmelidir.

Umarız, Yükseköğretim Kurulu ulusal veya uluslararası etiketi yerine kalitenin, etik kuralların, açık erişimin ön planda olduğu ölçülebilir kriterler ortaya koyar…

Ulusal veya Uluslararası Dergi konusunda aynı veya farklı görüşlere sahipseniz düşüncelerinizi bizimle ([email protected]) paylaşabilirsiniz. Bu konunun tartışılması ve somut, ölçülebilir kriterler doğrultusunda çözümlenmesi için çalışmalarımızı ve görüşmelerimizi ilgililerle paylaşmayı sürdürmekteyiz. 

Uluslararası yayıncılık standartlarında bir dergi için gerekli olan Hakemli Dergi Yönetim Sistemi ve Sitesi kurulumu için bizimle iletişime geçebilirsiniz…