OJS 3.6 ile Yeni Özellikler: Ön Baskı ve Sürekli Yayın

Bilimsel yayıncılık dünyası değişiyor. Artık araştırmacılar, makalelerinin sonuçlarını aylarca beklemeden paylaşmak istiyor. Dergiler ise hem hızlı erişim hem güvenilirlik arasında denge kurmaya çalışıyor.

Bu noktada OJS 3.6, beklenen adımı atıyor:
Ön baskı (preprint) ve sürekli yayın (continuous publication) artık doğrudan sistemin içinde yer alıyor.

“Artık dergiler, makalelerini sayıya bağlı kalmadan, hakem sürecinden önce veya sonra yayımlayabilecek.”

Bu büyük yenilik, Avrupa Komisyonu destekli Open Research Europe (ORE) projesiyle geliştirildi ve bilimsel iletişimde şeffaflık, hız ve izlenebilirlik açısından yeni bir dönem başlatıyor.

🚀 Neler Değişiyor?

OJS 3.6, sadece teknik bir güncelleme değil; yayın anlayışını yeniden tanımlayan bir dönüşüm.

1. Ön Baskı (Preprint) İş Akışı

Artık makaleler, hakemlik süreci tamamlanmadan önce yayımlanabiliyor.
Editör isterse bu sürümü daha sonra Kayıtlı Sürüm (Version of Record) hâline getirebiliyor.

Bu, dergiler için şu anlama geliyor:

• Yeni gönderilen bir makale ön baskı olarak erişime açılabilir.
• Hakemlik tamamlandığında, makale revizyon geçmişiyle birlikte Kayıtlı Sürüm’e dönüşür.
• Tüm bu süreç tek bir OJS kurulumunda gerçekleşir; ek sistem gerekmez.

Örnek: Bir makale bugün ön baskı olarak yayımlanabilir, iki ay sonra hakemlik bitince “Kayıtlı Sürüm 1.0” olarak güncellenebilir.
Hatta küçük bir düzeltme yapılırsa “1.1” sürümü oluşur.

Tanıtım Sunumu – Video

https://www.youtube.com/watch?v=I3s-_IB4nQk

2. Sürekli Yayın (Continuous Publication)

OJS’nin klasik varsayımı, “her makale bir Sayı içinde yayımlanır” idi.
Artık bu zorunluluk yok.

Sürekli Yayın modeli ile:

• Makaleler Sayı beklemeden yayımlanabilir.
• Dergi, daha sonra bu makaleleri bir araya getirip Sayı hâline dönüştürebilir.
• Veya hiç Sayı oluşturmayabilir, sadece kategori / konu başlıklarıyla ilerleyebilir.

“Yayın yap, paylaş, sonra organize et.” — OJS 3.6’nın özü bu.

Bu model, özellikle “açık erişim” ve “hızlı paylaşım” vizyonu olan dergiler için idealdir.

🧭 Yeni Kavramlar: NISO JAV Standardı

OJS 3.6, yayın sürümlerini tanımlamak için uluslararası bir dil kullanıyor:
NISO Journal Article Versioning (JAV) standardı.

📚 Temel Terimler

Bu yapı sayesinde, okuyucu bir makalenin hangi aşamada olduğunu ve hangi değişiklikleri geçirdiğini net biçimde görebilecek.

Artık “revize edilmiş ama ne değişti belli değil” dönemi sona eriyor.

🧩 Yayın Modelleri Artık Üç Şekilde Olabilir

OJS 3.6, dergilere üç esnek model sunuyor:

1. Klasik Sayı Temelli Yayın

• Hakemlik ve üretim tamamlanır.
• Makale bir Sayıya atanır.
• “Kayıtlı Sürüm 1.0” olarak yayımlanır.

2. Hibrit Model (Ön Baskı → Kayıtlı Sürüm)

• Makale önce Ön Baskı olarak yayımlanır.
• Hakemlik tamamlanır, Kayıtlı Sürüm 1.0 oluşturulur.
• Gerekirse küçük düzeltmelerle “1.1” sürümü yayımlanır.

3. Tam Sürekli Yayın (Sayı Yok)

• Makaleler yalnızca kategori ve tematik alanlar üzerinden listelenir.
• Sistem, “Sayı” ekranlarını kendiliğinden gizler.
• Dergi tamamen “sürekli erişim” modeline dönüşür.

🧠 Kullanıcı Deneyiminde Yenilikler

🔹 Basitleştirilmiş Arayüz

• “Sürüm Yönetimi” artık sağ panelde.
• “Yayınlamayı Planla” düğmesi, sürecin başında da aktif.
• Tek tıkla Ön Baskı yayımlamak veya Kayıtlı Sürüm oluşturmak mümkün.

🔹 Ana Sayfa Seçenekleri

Editör, derginin ana sayfasında nelerin görüneceğine karar verebiliyor:

• “Güncel Sayı”
• “En Yeni Makaleler” (Sürekli Yayınlar)
• “Kategoriler” (tematik gezinti)

Bu üçü birlikte veya ayrı kullanılabiliyor.

🧾 DOI, URL ve Dizinleme

🔸 DOI Yönetimi

• Her sürüm (Ön Baskı / VoR) için ayrı DOI atanabiliyor.
• DOI’ler arasında bağlantı kurulabiliyor (örneğin Ön Baskı DOI → VoR DOI).

🔸 URL Yapısı

• Makale sayfası URL’si en güncel sürüme yönlenir.
• Dilerseniz belirli sürümün tam bağlantısını da paylaşabilirsiniz.

🔸 Dizinleme (Google Scholar vb.)

• OJS, sayfaya sürüm bilgisini içeren meta etiketleri ekler.
• Scholar gibi dizinler bu etiketleri zamanla tanıyacak; sürüm bazlı tarama mümkün olacak.

Okuyucu bağlantıya tıkladığında daima en güncel sürümü görür.

⚙️ Sıfır Ayar (Zero-Configuration) Felsefesi

Önceki sürümlerde her yeni özellikle birlikte yeni bir kutucuk gelirdi.
OJS 3.6 bu geleneği tersine çeviriyor.

Artık:

• “Ön Baskı sistemini aç/kapat” gibi ayarlar yok.
• Her makale, editörün verdiği karara göre ilerliyor.
• Bu sayede sistem sade, esnek ve bakım kolay hale geliyor.

🧮 Performans, LTS Planı ve Gelecek

• OJS 3.5: Uzun vadeli sürüm (LTS) olacak. Büyük dergiler için öneriliyor.
• OJS 3.6: Deneysel yenilikleri barındıran kararlı ama kısa dönemli sürüm.
• OJS 3.7 (planlanan): 3.6’daki yeniliklerin olgunlaşmış versiyonu ve yeni LTS adayı.

“Yenilik isteyen 3.6’yı, uzun ömür isteyen 3.5/3.7’yi tercih eder.”

🛠 Yakında: Yerleşik Dizgi (Typesetting) ve Yeni Tema

• HTML düzenleme ve PDF üretimi doğrudan OJS içinde yapılabilecek.
• Yeni tema sistemi, sürüm rozetleri, “Ön Baskı / Kayıtlı Sürüm” ibareleri ve sade gezinti yapısı getirecek.
• Bu yenilik, özellikle AI Theme ve yeni varsayılan tema ile birlikte geliyor.

📋 Editörler İçin Uygulama Önerileri

1. Yayın politikanızı güncelleyin:
   • Ön Baskı ve Sürekli Yayın süreçlerini açıkça tanımlayın.
2. Sürüm politikasını belirleyin:
   • 1.0, 1.1, 2.0 gibi sürüm mantığını yazarlarla paylaşın.
3. DOI ve meta verileri kontrol edin:
   • Ön Baskı ve Kayıtlı Sürüm DOI’lerini birbirine bağlayın.
4. Tema ve etiketleri güncelleyin:
   • Makale sayfasında sürüm bilgisi ve uyarılar net biçimde yer alsın.
5. Dizinlere hazırlık yapın:
   • Scholar ve benzeri dizinlerin sürüm farklarını tanıması için meta etiketleri doğru kullanın.

🔮 Sonuç: Dergi Yayıncılığında Yeni Bir Kültür

OJS 3.6, dergilere daha hızlı, izlenebilir ve esnek bir yayın modeli sunuyor.
Artık “yayına hazır değil” diye beklemek yok. Makale erişime açılır, süreç ilerledikçe sürüm güncellenir.

OJS 3.6, “yayın” kavramını akışkan hâle getiriyor.
Bilimsel iletişim artık “süreç içinde” başlıyor, “sayı yayımlandığında” değil.

🗓️ Sürüm Takvimi ve Bilgilendirme Süreci

OJS 3.6’nın resmî sürümünün 2025 yılı içinde veya 2026 başlarında yayımlanması planlanıyor.
Bu sürüm, uzun dönem destek (LTS) etiketi taşımayacak; daha çok yeni özelliklerin test edilmesi ve olgunlaştırılması amacıyla kullanılacak.

Bir sonraki büyük sürüm olan OJS 3.7, bu yenilikleri kararlı hâle getirerek LTS sürüm olarak sunulacak.

“3.6 yeniliklerin laboratuvarı, 3.7 kalıcı dönüşümün adresi olacak.”

Bu bilgiler şu an için ön bilgilendirme niteliğindedir.
Yenilikler kararlı sürümlere dâhil oldukça, hizmet sunduğumuz dergilerin yöneticileriyle doğrudan iletişime geçilerek gerekli bilgilendirmeler, geçiş planları ve teknik yönlendirmeler adım adım paylaşılacaktır.